Ξενάγηση στον παλαιό οικισμό της Παροικίας

Λόφος του Κάστρου - Παροικία

Ο λόφος του μεσαιωνικού Κάστρου αποτελεί τον πυρήνα της πολιτείας από την εποχή της πρώτης εγκατάστασης (4η χιλιετία π.Χ.) μέχρι σήμερα. 

Το Κάστρο έκτισε ο ενετός δούκας της Νάξου Σανούδος (13ο αιώνα) με αρχιτεκτονικά μέλη αρχαίων ιερών.

Οι αρχαιολόγοι έχουν ανακαλύψει ότι στο Κάστρο βρίσκονται εντοιχισμένα τα μέλη από τρεις αρχαϊκούς και δύο ναούς κλασικής εποχής της αρχαίας πόλης. Από αυτούς σώζεται μόνο ένα μικρό τμήμα του αρχαϊκού ναού της Αθηνάς (6ου π.Χ. αιώνα) στην κορυφή του λόφου.
Στο κάστρο στον λόφο του Αγίου Κωνσταντίνου σώζονται τα ερείπια δωρικού ναού του έκτου αιώνα π.χ. αφιερωμένο στην Αθηνά. Τα τρία τέταρτα του κυρίως ναού και ο πρόναος καταποντίστηκαν μαζί με τη δυτική πλευρά του λόφου στη θάλασσα. Τμήματα του αρχαίου ναού βρίσκονται εντοιχισμένα στον Α. Κων/νο.
Η κα Μαρία Αρκουλή μας ξενάγησε στο λόφο του Κάστρου της Παροικίας. Την ευχαριστούμε θερμά για την συμβολή της στην εργασία μας.

Πλήθος σπονδύλων από κίονες και τμήματα επιστυλίου ανήκουν σε κτήριο και σε στοά της αρχαίας αγοράς της πόλης, που επισκευάστηκε την εποχή του Ρωμαίου αυτοκράτορα Αδριανού (2ος αίωνας μ.Χ.), όπως μαρτυρεί επιγραφή εντοιχισμένη επίσης στο κάστρο.  

Στην προκυμαία, βρίσκονταν τα ερείπια ενός τείχους, παράλληλου με την ακτή, πλάτους 2 μέτρα και μήκους περίπου 45 μέτρα. Σήμερα δεν είναι τίποτα πλέον ορατό λόγω των προσχώσεων. Παρόλα αυτά ανασκαφική έρευνα το 2000 αποκάλυψε πλήθος μαρμάρινων αρχαίων αρχιτεκτονικών μελών, τεφροδόχων κάλπεων, όπως και δυο υπερμεγέθη κιονόκρανα, διάστασης 2 Χ 1, ενώ πολλά ακόμη αρχιτεκτονικά μέλη παραμένουν στο βυθό της θάλασσας.

Αγαλμα της Νίκης από μάρμαρο. Από το Κάστρο. Εμφανίζεται μια νεαρή γυναίκα με λεπτό πέπλο και τα ενδύματα φαίνονται να ανεμίζουν, ύψους 1.35 μ. Λείπουν το κεφάλι, τα χέρια και τα φτερά. 470 π.Χ.

Ο Μιλτιάδης ένα χρόνο ύστερα από τη μάχη του Μαραθώνα επιχειρεί κατά της Πάρου με σκοπό την απελευθέρωση του νησιού από την Περσική φρουρά, που είχε εγκαταστήσει εκεί ο Δάτις, και στην εκδίωξη των ολιγαρχικών συνεργατών των Περσών, παρά την τιμωρία των Παρίων, επειδή είχαν βοηθήσει τους Πέρσες στον Μαραθώνα με ένα πλοίο. Ο Μιλτιάδης απέτυχε λόγω της σθεναρούς αντίστασης των Περσών και των Παρίων ολιγαρχικών.

 _______________________________________________________________

Σαρκοφάγοι

Οι σαρκοφάγοι που βρίσκονται μπροστά στο αρχαιολογικό μουσείο είναι της ρωμαϊκής περιόδου και βρέθηκαν χωμένες σε χωράφια βόρεια της Εκατονταπυλιανής. Ανακαλύφθηκαν το 1879. Η εταιρεία εξορύξεως μαρμάρων όταν έσκαψε για να κατασκευάσει τη σιδηροδρομική γραμμή από το Μαράθι μέχρι την Παροικιά ανακάλυψε πλήθος αρχαίων μαρμάρινων σαρκοφάγων, που είχαν ανάγλυφα και επιγραφές πάνω τους και επίσης ανακαλύφθηκαν πολλοί σκελετοί στη γύρω περιοχή. Οι εργασίες της Βελγικής εταιρείας σταμάτησαν  για να γίνει λεπτομερής ανασκαφή του χώρου.

________________________________________________________________

Προαύλιο Εκατονταπυλιανής

Στο προαύλιο της Εκατονταπυλιανής πιθανόν υπήρχε το μεγάλο γυμνάσιο της αρχαίας πόλης. Στο δάπεδο υπήρχαν ψηφιδωτά με τους άθλους του Ηρακλή. Σήμερα αυτά τα ψηφιδωτά έχουν μεταφερθεί στο αρχαιολογικό μουσείο της πόλης.

Ο Ηρακλής ήταν ο προστάτης των γυμνασίων (των αθλητικών κέντρων όπως λέμε σήμερα). Το Γυμνάσιο αυτό χρονολογείται στο 300 μ.χ.

________________________________________________________________

Βρύσες Μαυρογένη

 Νικόλαος Μαυρογένης (1735-1790) ήταν Δραγουμάνος (διερμηνέας) του Οθωμανικού στόλου και ηγεμόνας της Μολδοβλαχίας. Γεννήθηκε το 1735 στα Μάρμαρα της Πάρου. Έλαβε μεγάλη μόρφωση την Κωνσταντινούπολη. Λόγω της φιλίας του με τον   Χασάν πασά ο Νικόλαος διορίστηκε το 1770 δραγουμάνος του Οθωμανικού στόλου και στη συνέχεια διορίστηκε ηγεμόνας της Μολδοβλαχίας.

Σαν ηγεμόνας Μολδοβλαχίας ο Μαυρογέννης έκανε δωρεές της Πάρου όπως οι τρεις περίτεχνες βρύσες που βρίσκονται στη αγορά της Πάρου. Μία από αυτές βρίσκεται απέναντι από ένα από τα σπίτια του. Αυτές οι βρύσες (3) φέρουν την επωνυμία Νικόλαος Μαυρογέννης – 1777 και βρίσκονται μέσα στην παλαιά πόλη. Ο Νικόλαος Π. Μαυρογέννης τις δώρισε γιατί στο νησί υπήρχε πρόβλημα λειψυδρίας και οι πηγές αυτές ήταν ιδιαίτερα προσβάσιμες από τους κατοίκους της Παροικίας. Είναι φτιαγμένες από μάρμαρο, με υπέροχο αρχιτεκτονικό στυλ και με θαυμαστά ανάγλυφα.

_________________________________________________________

Εκατονταπυλιανή

 Το ιερό στολίδι της Πάρου είναι ο ναός της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής, ένα από τα σημαντικότερα παλαιοχριστιανικά μνημεία της ελληνικής γης. Βρίσκεται στο Β.Α. τμήμα της πόλης της Πάρου, σε μικρή απόσταση από το λιμάνι.

Μέσα από τους θρύλους του βυζαντίου ξεκινά η ιστορία της Εκατονταπυλιανής που πρέπει να οικοδομήθηκε τον 4ο αιώνα. Η Αγία Ελένη, μητέρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, πηγαίνοντας στους Άγιους Τόπους με σκοπό να βρει τον Τίμιο Σταυρό, σταμάτησε με το πλοίο της στη Πάρο, όπου βρίσκει ένα μικρό ναό, από τους πρώτους της νέας θρησκείας. Προσεύχεται και κάνει ένα τάμα. Αν βρει τον Τίμιο Σταυρό να κτίσει στη θέση αυτή ένα μεγάλο ναό. Η προσευχή της εισακούστηκε, η Αγία Ελένη βρήκε τον Σταυρό και πραγματοποίησε την υπόσχεσή της Σύμφωνα με άλλη παράδοση, τον ναό οικοδόμησε ο Μ. Κωνσταντίνος με εντολή της μητέρας του η οποία δεν πρόλαβε να πραγματοποιήσει το τάμα της. 

Αρχικά ήταν μία σταυρική ξυλόστεγη βασιλική εκκλησία (328-337 μ.χ.) που καταστράφηκε πιθανώς από πυρκαγιά.

Την εποχή του Ιουστινιανού (482-565 μ.χ.) ανακατασκευάστηκε και διαμορφώθηκε με θόλους και τρούλο. Σύμφωνα με την παράδοση τον Ιουστινιάνειο ναό της Εκατονταπυλιανής, έκτισε ο μαθητής του πρωτομάστορα που έκτισε την Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης. 
Κατά τις εποχές της Φραγκοκρατίας και της Τουρκοκρατίας δοκίμασε πολλές καταστροφές και λεηλασίες. Την μεγαλύτερη όμως καταστροφή, έπαθε ο ναός στους σεισμούς του 1773. Η μετέπειτα επισκευή παραμόρφωσε την αρχική επιβλητική μορφή του. Το 1959 άρχισε η αποκατάσταση της Εκατονταπυλιανής, η οποία σήμερα έχει την μορφή της εποχής του Ιουστινιανού, σταυρική βασιλική με τρούλο. 

Τα γλυπτά που στολίζουν τον ναό, προέρχονται από τον αρχαίο ναό της Δήμητρας που βρισκόταν στο λιμάνι της Παροικίας.

Στην είσοδο του ναού οι  κάθετες μαρμάρινες παραστάδες προέρχονται από μαρμάρινο βωμό αφιερωμένο στο Δία. Όλα τα τόξα πάνω από τις πεσσοστοιχίες προέρχονται από αρχαϊκούς ναούς που βρίσκονταν στο κάστρο.

Στο μαρμάρινο τέμπλο έχουν χρησιμοποιηθεί ιωνικά κυμάτια κλασικής περιόδου και η Αγία Τράπεζα είναι κατασκευασμένη από τμήμα αρχαϊκού κυματίου και τέσσερις σπονδύλους από κίονες ελληνιστικής εποχής.

Στη νότια πλευρά του μεγάλου ναού, βρίσκεται το βαπτιστήριο του 4ου αιώνα, το αρχαιότερο και καλύτερα διατηρημένο βαπτιστήριο σε όλη την ορθόδοξη ανατολή. Στο βαπτιστήριο υπάρχει η παλαιότερη τοιχογραφία από όσες βρέθηκαν στο νησί. Είναι του 11ου - 12ου αιώνα και εικονίζει τον Άγιο Γεώργιο.